
Golden Teacher – złoty przewodnik na ścieżce głębszego poznania
6 stycznia 2025
Psychodeliki na przestrzeni lat
17 stycznia 2025Grzyby psylocybinowe, mimo że obecnie zakazane w większości cywilizowanych państw, mają bogaty udział w tradycjach wielu ludów. Zwykle sięgali (i nadal to robią) po nie przedstawiciele tzw. kultur pierwotnych, ale dzisiaj coraz częściej mówi się o ich potencjale terapeutycznym. Uświadomieni w tym zakresie psychoterapeuci uczestniczą niekiedy w – nazwijmy to – szarej strefie terapii, oferując wsparcie przy zażywaniu preparatów uzyskanych z tych organizmów. Niemałe znaczenie mają w tym grzyby wywodzące się z Afryki. To nie tylko najpopularniejszy Psilocybe natalensis, ale i inne gatunki. Poznaj je już teraz!
Psilocybe w afrykańskiej tradycji: od rytuałów po współczesne odkrycia
Najstarsze ślady roli grzybów psylocybinowych w życiu człowieka znajdują się w Afryce, w jaskiniach masywu Tasili Wan Ahdżar, czyli gór położonych w południowo-wschodniej Algierii. Odwiedzając ją, można podziwiać malowidła prezentujące ludzi, na których ciałach wymalowane są grzyby, kształtem przypominające łysiczki. Mykolodzy dopatrują się w nich konkretnego gatunku – więcej o nim poniżej.
Do dzisiaj pierwotne społeczności, znajdujące się m.in. we wschodniej Tanzanii, tworzą malunki i rzeźby z głowami w kształcie grzyba. Taka forma sztuki ma być impresją związaną z przeżywaniem transu po spożyciu halucynogennych owocników.
Opis ten żywo przypomina obrazy znane z całego świata. Zarówno w obrębie Mezoameryki, jak i na Dalekim Wschodzie, grzyby psylocybinowe miały za zadanie łączyć z duchami przodków, bogami, czy tworzyć poczucie jedności z innymi członkami plemienia. Obecnie jednak dużo ważniejszy jest potencjał terapeutyczny preparatów uzyskanych z tych gatunków z królestwa fungi.
Liczne badania prowadzone przez naukowców na całym świecie dowodzą, że zawarta w konkretnych grzybach psylocybina może m.in.:
- pomagać w leczeniu depresji lekoopornej,
- zmniejszać objawy choroby afektywnej dwubiegunowej,
- wspierać osoby przeżywające efekty traum (w tym PTSD),
- być sojusznikiem w walce z nałogami, w tym alkoholizmem i narkomanią.
Najpopularniejsze gatunki afrykańskich grzybów z rodzaju Psilocybe
Przejdźmy jednak do najciekawszej części, czyli prezentacji poszczególnych gatunków grzybów psylocybinowych, występujących w Afryce. Pośród nich można znaleźć naprawdę intrygujących przedstawicieli tego królestwa.
Psilocybe natalensis
Prawdopodobnie najczęściej wymieniany w tym kontekście grzyb. Znany wśród mykologów m.in. z tego, że zawiera duże ilości alkaloidów. Gatunek ten wywodzi się z południowych krańców Afryki. Ceni ciepłe i wilgotne warunki, a jednocześnie – wykazuje dużą odporność na negatywne czynniki.
Genetycznie jest blisko spokrewniony z Psilocybe cubensis. Jednak Psilocybe natalensis wyraźnie, pod względem wyglądu, odróżnia się od swojego kuzyna. Owocniki zwykle są nieco mniejsze, a kapelusze – węższe. Mają za to dość grube (jak na ten rodzaj) trzony. Barwą niewiele odbiegają od pobratymców – karmelowy lub brązowawy odcień czapki ciemnieje pod wpływem wilgoci. Zgniecione nabierają sinego odcienia. Mimo że same „owoce” nie rosną zbyt duże, to grzybnia uwielbia się potężnie rozrastać i nie wybrzydza względem substratu.
Psilocybe ingeli
W 2023 roku w regionie KwaZulu-Natal, czyli dokładnie tym samym, z którego pochodzi natalensis, odkryto Psilocybe ingeli. Jego odkrywcą jest Talan Moult, mykolog-amator. Odnalazł je w regionie gór Ingeli (stąd nazwa). Wyrasta on na cienkich nóżkach, rosnących do wysokości około 5-10 cm. Parasolowate kapelusze mają kolor od oliwkowego do jasnobrązowego. Trzony przybierają podobne barwy, ciemniejąc nieco u podstawy, kremowe w części najbliższej ziemi. Blaszki są w odcieniu szarości do błękitu (zwłaszcza gdy się je uszkodzi).
Psilocybe maluti
W tym samym regionie, ale na innym stanowisku, w 2021 roku odkryto grzyb psylocybinowy – Psilocybe maluti. Pierwsze udokumentowane zdjęcia tego gatunku zawdzięczamy Danielli Mulder, która odnalazła je w górach Maluti. To, co je wyróżnia wśród innych, to zupełnie unikatowy wygląd. Są one dość niewielkie, na relatywnie grubych (w stosunku do kapelusza) nóżkach o kremowej barwie. Ponadto czapki są maczugowate, jasnokarmelowe, pomarańczowe lub ochrowe. Co ciekawe – wiadomo, że przed oficjalnym odkryciem przez świat naukowym, były one wykorzystywane w medycynie tradycyjnej szamanów z królestwa Lesotho. Tam noszą one nazwę koae-ea-lekhoaba.
Psilocybe transkei
Prezentowany gatunek jest de facto odmianą łysiczki kubańskiej. Psilocybe transkei, jak wiele innych grzybów, swoją nazwę czerpie z regionu, w którym został odnaleziony – od Transkei, znajdującej się u wybrzeży południowej Afryki. Jak większość z tego rodzaju – upodobał sobie tereny pastwisk.
Owocniki wyrastają na grubej nóżce. Kapelusze są względnie niewielkie i z czasem z „kuleczek” rozwijają się w płaskie „talerze”. Na początku są jasnobrązowe, ale wraz z wiekiem robią się jaśniejsze. Ich dojrzewanie trochę trwa, a zasnówka trzyma się długo zarówno nóżki, jak i kapelusza.
Psilocybe mairei
Czyli prawdopodobnie najdawniej sportretowany grzyb! Jak wspominałem wyżej, Psilocybe mairei najprawdopodobniej znalazł się na rysunkach naskalnych w południowo-wschodniej Algierii. Występuje naturalnie tylko w Północnej Afryce. Czym się charakteryzuje?
Dość małymi kapeluszami, które mają średnicę maksymalnie do 3,5 cm. Mają kształt dzwonkowaty lub stożkowy i pomarańczowo-brązowawą barwę, a gdy są mokre – oliwkową. Jak większość z rodzaju Psilocybe – sinieją po uszkodzeniu. Trzony również są dość małe – mają najwięcej około 7,5 cm i 5 mm grubości, rozszerzając się ku podstawie. Kolor kremowy do żółtawego, a ich struktura jest dość włóknista.
Grzyby Psilocybe – bogata tradycja ludów (nie tylko) afrykańskich
Powyżej przedstawiłem najpopularniejsze grzyby afrykańskie. Ich odkrycie czasem było dziełem przypadku, a niekiedy – celowym poszukiwaniem, opartym m.in. na źródłach historycznych. Na pewno było ono możliwe dzięki zaangażowaniu mykologów-amatorów, pragnących popularyzować wiedzę o tych organizmach. Ich grzybnia jednak to wciąż rarytas… Ale kto wie, co przyniesie przyszłość?
Sprawdź również: Popularne gatunki grzybów psylocybinowych