Chaga – grzyb brzozowy o niezwykłych właściwościach

Grzyby cieszą się ogromnym zainteresowaniem – nie tylko amatorów ich jesiennego zbierania, ale i naukowców oraz tych, którzy poszukują gatunków funkcjonalnych. W tym kontekście często pojawia się grzyb brzozy – chaga (lub spolszczone „czaga”). Co to za organizm? O jakich właściwościach donoszą badania naukowe? Jakie są perspektywy związane z nim, ale i potencjalne skutki uboczne? By się tego dowiedzieć – przeczytaj ten artykuł.

Chaga – czyli błyskoporek podkorowy

Naukowa nazwa tego grzyba to błyskoporek podkorowy. Należy on do rodziny szczeciniakowatych i wygląda zupełnie inaczej niż wyobrażenie większości osób o organizmie kryjącym się pod słowem „grzyb”. Przede wszystkim chaga produkuje dwa rodzaje owocników – bezpłciowe i płciowe. Pierwszy to guzowata, spękana brodawka, wyrastająca z boku drzew. Jest silnie związana z żywicielem i wpływa na kształt jego pnia (często w tym miejscu staje się on zdecydowanie grubszy niż na całej jego długości). Wyglądem przypomina zwęgloną bryłę, twardą, ale i łupliwą. Świeże, rudawe pęknięcia służą do bezpłciowego rozmnażania przez wytwarzanie chlamydosporów, rozprzestrzeniających się, gdy dany żywiciel obumiera.

Gdy drzewo kończy swój żywot, wydrenowane przez pasożyta, wytwarzają się teleomorfa, czyli owocniki płciowe, rozwijające się pod korą lub nawet w warstwach drewna. Są one płaskie, rozpostarte i wyrastają w sąsiedztwie anamorf. Są grube na około 10 mm, a ich szerokość sięga do kilkudziesięciu centymetrów. Z początku są miękkie (mięsisto-skórzane), a z czasem twardnieją i stają się kruche. Na brzegach tych owocników występują skupiska grzybni, które, podważając korę, dają przestrzeń do wzrostu owocnika. Prowadzą do rozszczepienia pnia i w ten sposób uwalniają owocniki.

W Polsce ten grzyb występuje rzadko i znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów, podlegając częściowej ochronie gatunkowej. Zwykle rozwija się w lasach, porastając drzewa liściaste (w tym przede wszystkim brzozę brodawkowatą i topolę osikę, rzadziej inne gatunki, w tym graby czy wiązy). Mimo że jest pasożytem, dla człowieka potencjalnie może być środkiem wspierającym funkcjonowanie organizmu.

Właściwości grzybów chaga – co mówią badania naukowe?

Nim o konkretnych korzyściach, jakie mogą płynąć z korzystania z możliwości tego grzyba, warto powiedzieć o jego zawartości. To właśnie ze względu na składniki obecne w owocnikach tego organizmu, jest on cennym surowcem w medycynie naturalnej. Zawiera bowiem np.:

• aminokwasy
• fitosterole,
• flawonoidy,
• garbniki,
• kwasy fenolowe,
• polisacharydy,
• witaminy z grupy B,

a także wybrane minerały, w tym potas, żelazo, cynk czy wapń.

Stanowi więc swoistą bombę naturalnych składników odżywczych. Prowadzone nad organizmem, jakim jest grzyb chaga badania naukowe wskazują, że może on pomóc w przypadku dolegliwości ze strony układu pokarmowego, w tym m.in. przy zapaleniach jelit, wrzodach żołądka i dwunastnicy oraz nadkwasocie. Ponadto ma właściwości przeciwutleniające, dzięki czemu zwalcza wolne rodniki, a tym samym – może przeciwdziałać objawom starzenia się organizmu oraz zmianom nowotworowym. Wykazuje się też korzystny wpływ na układ immunologiczny przez stymulację produkcji cytokin i komórek odpornościowych. Ma również potencjał łagodzenia chorób serca i układu krwionośnego przez np. obniżanie poziomu cholesterolu i ciśnienia krwi.

Jakie opinie krążą o grzybach chaga?

Wszystko zależy od tego, kogo o nią zapytamy. Co do zasady – grzyb chaga ma dobre opinie w różnych środowiskach, ale naukowcy i medycy podchodzą do niego z ostrożnością. Ci pierwsi dostrzegają jego możliwości głównie ze względu na obecność licznych składników odżywczych, które mogą być pomocne w walce z rozmaitymi dolegliwościami. Sami lekarze natomiast czekają na badania kliniczne – dopóki nie będzie testów wskazujących na bezpieczeństwo stosowania preparatów na jego bazie, dopóty najpewniej nie uznają ich za środki wspierające zdrowie.

Inaczej to wygląda w przypadku osób zajmujących się medycyną ludową czy naturalną na co dzień. Grzyb chaga ma wśród nich bardzo pozytywną opinię, a w ich praktykach jest on stosowany od dziesiątek lat. Określają go mianem adaptogenu, który wpływa korzystnie zarówno na stan psychiczny, jak i fizyczny.

Możliwe skutki uboczne grzybów chaga

Ogólnie preparaty na bazie tego surowca uznaje się za bezpieczne dla zdrowia. Jednakże badania nad tym grzybem wciąż trwają. Niemniej – już teraz udało się wyodrębnić pewne niepożądane efekty. Skutki uboczne chaga obejmują m.in.:

• potencjalne problemy z nerkami (co wynika z dużej ilości szczawianów, prowokujących powstawanie kamieni nerkowych),
• ryzyko hipoglikemii (co w przypadku osób przyjmujących insulinę lub leki przeciwcukrzycowe może prowadzić do nadmiernego spadku poziomu glukozy),
• zaburzenia krzepliwości krwi (ze względu na obecność w grzybie białek utrudniających proces krzepnięcia),
• zagrożenie nasileniem chorób autoimmunologicznych (przez wpływ na układ odpornościowy; w tym kontekście wymienia się zwłaszcza stwardnienie rozsiane, toczeń czy reumatoidalne zapalenie stawów).

Grzyby brzozy – podsumowanie

Jak wiele naturalnych środków, znajdujących zastosowanie w medycynie niekonwencjonalnej, tak i grzyby chaga wymagają dalszych badań, a w przypadku praktyków – ostrożności w stosowaniu. Kiedy jednak nie ma przeciwwskazań, a występują objawy, przy których preparat na bazie tego grzyba mógłby pomóc – można wziąć pod rozwagę jego suplementację.